«Μια φορά κι έναν καιρό» στην Κέρκυρα υπήρχε ένα χωριό με το όνομα Σγουράδες. Δεν αναφερόμαστε στις Σγουράδες του Όρους, αλλά σε έναν άλλο, άγνωστο οικισμό, στην περιοχή της Μέσης.
Οι περισσότεροι αγνοούν την ύπαρξη αυτού του χωριού. Ακόμη και σημαντικοί ερευνητές της τοπικής ιστορίας, μέχρι πρόσφατα, όταν απαντούσαν το όνομα «Σγουράδες», θεωρούσαν ότι πρόκειται για το χωριό της βόρειας Κέρκυρας και καταχωρούσαν αναλόγως όσα στοιχεία εύρισκαν, θολώνοντας περισσότερο το τοπίο.
Ο αείμνηστος Χαρίλαος Κόλλας, για παράδειγμα, στο έργο του «Η νήσος των Κορυφών τον 16ο αιώνα»[1], έχει καταχωρήσει μια αναφορά από τον νοτάριο Εμ. Τοξιώτη, στην εκκλησία του Αγ. Ιωάννη του Καλυβίτη, στις Σγουράδες του Όρους. Η περιγραφή του Τοξιώτη, όμως, είναι σαφής: «από τινα παλαιοκλήσ(ιν) ονομαζόμενο ο Αγιος Ιωάννης ο Καλιβίτης, διακείμενο εις το χωρίον των Σγουράδων ειται της Καμάρας…»[2]. Η τελευταία φράση σημαίνει ότι ο οικισμός των Σγουράδων ανήκε διοικητικά στην Καμάρα, όπως το Κοθωνίκι ανήκει στους Καλαφατιώνες, η Καστανιά ανήκει στον Βιρό, το Πέραμα στο Γαστούρι κ.ο.κ.
Οι Σγουράδες της Μέσης, λοιπόν, βρίσκονταν κάπου ανάμεσα στα χωριά της Καμάρας και των Καστελλάνων Μέσης. Η ακριβής τοποθεσία του χωριού είναι δύσκολο πλέον να προσδιοριστεί, αν και έχει επιζήσει το τοπωνύμιο «Γουράδες» για μια αγροτική περιοχή της Καμάρας και κάποια ασαφή χαλάσματα.
Η πρώτη γνωστή αναφορά στο χωριό αυτό είναι η παραπάνω πράξη του Εμ. Τοξιώτη, το 1512. Είναι, όμως, βέβαιο ότι το χωριό προϋπήρχε αφού διέθετε μάλιστα και εκκλησία.
Αυτό που παραμένει άγνωστο είναι το πότε οι Σγουράδες καταστράφηκαν ή εγκατελήφθησαν και γιατί. Το μόνο βέβαιο είναι ότι το χωριό αυτό δεν ερημώθηκε με την επιδρομή του Μπαρμπαρόσσα που δήωσε την περιοχή το 1537, αφού συνεχίζει να απαντά σε νοταριακές πράξεις μέχρι και το τέλος του 16ου αιώνα:
ΝΟΤΑΡΙΑΚΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΣΤΟΥΣ ΣΓΟΥΡΑΔΕΣ (16ος αι.)
1552, ημέρα 27η του Μαρτίου μηνός… χωράφιον …εν τη περιοχή χωρίου των Σγουράδων… πλησίον αμπελίου του Αλεξάνδρου Πικρίδη…
Α.Ν.Κ., Συμβ., Τόμος Γ 55. σ. 94r
16/5/1556
τη αυτή ημέραν… Δημήτριος Κούρης από χωρίον Σγουράδων… πλησίον αμπέλων και χωραφίων του κυρ Κωνσταντή Αγούστη…
Α.Ν.Κ., Συμβ., Τόμος Β 176
1578, ημέρα 28 Φλεβαρίου… οις το οσποίτιον του κυρ Γεοργίου Ποικρίδοι εκ χωρίον τον Σγουράδον…
Α.Ν.Κ., Συμβ., Τόμος Π 15, σ. 44r
1590, 11 μηνός Ιανουαρίου, έσωθεν οικίας κυρ Κώστα Βλάχου εις το χωρίον των Σγουράδων…
…τη αυτή ημέρα εις το χωρίον των Σγουράδων, Καλοϊωάννης Ασωνίτης… ομολόγησε και είπε…
Α.Ν.Κ., Συμβ., Τόμος Π15, σ. 216v- 217r
Έπειτα, κάπου στον 17ου αιώνα, οι Σγουράδες παύουν να υπάρχουν. Τι συνέβη; Αποφάσισαν οι κάτοικοί τους απλώς να εγκαταλείψουν το χωριό τους; Τι απέγιναν αυτοί; Ή μήπως χτύπησε τον οικισμό κάποια μεγάλη καταστροφή;
Δυστυχώς δεν έχουμε κανένα στοιχείο για την τύχη του χωριού αυτού. Ξέρουμε μόνο ότι εξαφανίστηκε από τον χάρτη και τη μνήμη των ανθρώπων.
Δεν μπορούμε παρά να εικάσουμε ότι το χωριό καταστράφηκε, αφού χάθηκε ακόμη και η εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Καλυβίτη[3]. Τα υπόλοιπα χαλάσματα μεταφέρθηκαν τριγύρω και χρησιμοποιήθηκαν για την οικοδόμηση άλλων κτηρίων. Πιο πιθανή αιτία της καταστροφής φαίνεται να είναι η κατάρρευση ενός μέρους του βράχου του βουνού των Αγίων Δέκα, που στέκεται πάνω από την περιοχή των Σγουράδων.
Άγνωστη είναι και η τύχη των κατοίκων του. Αν το χωριό καταστράφηκε, πόσοι από αυτούς επέζησαν; Που πήγαν μετά; Δυστυχώς δεν υπάρχουν στοιχεία για την μετεγκατάσταση των κατοίκων των Σγουράδων της Μέσης. Επιπλέον, η ύπαρξη συνωνύμων οικογενειών (Σγούρος, Πικρίδης, Αυγούστης, Ασωνίτης, Βλάχος) στα γύρω χωριά δημιουργεί πολλές δυσκολίες στο να εντοπίσουμε τα ίχνη τους.
Αποτελεί όνειδος για τον τόπο μας το γεγονός ότι, τέσσερις αιώνες μετά τη μυστηριώδη «εξαφάνιση» των Σγουράδων, ελληνικά χωριά εξακολουθούν να σβήνουν από το χάρτη. Οφείλουμε, αν μη τι άλλο, να μη τα σβήσουμε και από τη μνήμη μας…
[1] Χαρ. Κόλλας, Η νήσος των Κορυφών τον 16ο αιώνα από μαρτυρίες του Ιστορικού Αρχείου Κερκύρας, τόμος Α΄, Κέρκυρα 1994, σσ. 40-41.
[2] Α.Ν.Κ., Συμβ., Τόμος Φ 11, σ. 224v.
[3] Η οποία δεν πρέπει να συνδέεται με την ομώνυμη εκκλησία στο γειτονικό χωριό των Κουραμάδων που είχε ήδη χτιστεί τον 16ο αιώνα.
via
Post A Comment: