Η Αναγνωστική Εταιρία Κέρκυρας ιδρύθηκε το 1836 από μια ομάδα δεκατεσσάρων νέων αστών, και μέλη της ήταν ο Καποδίστριας, ο Κάλβος και άλλοι Επτανήσιοι. Πρότυπό της υπήρξε η ομώνυμη Εταιρεία της Γενεύης (Societé de Lecture de Genève).
Είναι το αρχαιότερο πνευματικό ίδρυμα της νεότερης Ελλάδας και οι ιδρυτές του ήταν απόφοιτοι ιταλικών πανεπιστημίων. Μέλη της, επίσης, υπήρξαν οι Διονύσιος Σολωμός, Λορέντζος Μαβίλης και Ντίνος Θεοτόκης.
Κατέχει την ανεκτίμητη Ιονική Βιβλιοθήκη και είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Σωματείων και Ιδρυμάτων «Europa Nostra». Οργανώνει συνέδρια, διαλέξεις, εκθέσει, σεμινάρια και μουσικές εκδηλώσεις.
Ο 19ος αι. υπήρξε για την πνευματική ζωή της Κέρκυρας και γενικά των νησιών του Ιονίου η κορύφωση μιας δυναμικής που ξεκινάει από το δεύτερο μισό του 15ου αι. και συνεχίζεται τους επόμενους.
Τον αιώνα αυτό ιδρύθηκε και η Ιόνιος Ακαδημία, το πρώτο πανεπιστήμιο της Ελλάδας από τον Φρειδερίκο Γκίλφορντ.
Επίσης τον ίδιο αιώνα κυριάρχησε στην πολιτική, κοινωνική και πνευματική ζωή της Κέρκυρας η ανερχόμενη αστική τάξη. Υπό τις συνθήκες αυτές ιδρύθηκε, το 1836, η Αναγνωστική Εταιρία Κέρκυρας.
Η Εταιρία στάθηκε πρωτοπόρος στους εθνικούς αγώνες καθώς και στο προσκήνιο του κινήματος που κατέληξε στην ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα. Την πρώτη δεκαετία της ζωής της συγκαταλέχθηκαν στα μέλη της αρκετοί καθηγητές της Ιονίου Ακαδημίας, όπως ο Πέτρος Βονδιόλης, Αντώνιος Γεννατάς κ.α.
Με το πέρασμα των χρόνων το καταστατικό της Εταιρίας διαμορφωνόταν ανάλογα με την εκάστοτε Διοικητική Επιτροπή. Στο διάστημα της προεδρίας των Περικλή Καρύδη, Βασιλείου Μούχα κ.α το κτήριο ανακαινίσθηκε εσωτερικά και εξωτερικά με ιδιαίτερο σεβασμό προς την παραδοσιακή του μορφή. Το 1842 η Εταιρία ενώθηκε με την «Societa dei Medici e Farmacisti», ενώ το 1893 επί προεδρίας Βασιλείου Μυλωνόπουλου εισήχθησαν ως μέλη της και γυναίκες.
Ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος ανέκοψε την πορεία της Εταιρίας και το τέλος του πολέμου βρήκε το κτήριο βαθιά τραυματισμένο χωρίς όμως να προκληθούν ζημιές ούτε στην πλούσια βιβλιοθήκη ούτε στα ανεκτίμητης αξίας έπιπλα, πίνακες, χάρτες και τις άλλες συλλογές.
Η Εταιρία στάθηκε πρωτοπόρος στους εθνικούς αγώνες καθώς και στο προσκήνιο του κινήματος που κατέληξε στην ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα. Την πρώτη δεκαετία της ζωής της συγκαταλέχθηκαν στα μέλη της αρκετοί καθηγητές της Ιονίου Ακαδημίας, όπως ο Πέτρος Βονδιόλης, Αντώνιος Γεννατάς κ.α.
Με το πέρασμα των χρόνων το καταστατικό της Εταιρίας διαμορφωνόταν ανάλογα με την εκάστοτε Διοικητική Επιτροπή. Στο διάστημα της προεδρίας των Περικλή Καρύδη, Βασιλείου Μούχα κ.α το κτήριο ανακαινίσθηκε εσωτερικά και εξωτερικά με ιδιαίτερο σεβασμό προς την παραδοσιακή του μορφή. Το 1842 η Εταιρία ενώθηκε με την «Societa dei Medici e Farmacisti», ενώ το 1893 επί προεδρίας Βασιλείου Μυλωνόπουλου εισήχθησαν ως μέλη της και γυναίκες.
Ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος ανέκοψε την πορεία της Εταιρίας και το τέλος του πολέμου βρήκε το κτήριο βαθιά τραυματισμένο χωρίς όμως να προκληθούν ζημιές ούτε στην πλούσια βιβλιοθήκη ούτε στα ανεκτίμητης αξίας έπιπλα, πίνακες, χάρτες και τις άλλες συλλογές.
Κατά την προεδρία του Γεωργίου Ορτεντζάτου επιχειρήθηκε μια πρώτη καταγραφή των βιβλίων από τον ίδιο και τον έφορο βιβλιοθήκης Νάκη Πιέρρη. Το 1954 η βιβλιοθήκη εμπλουτίστηκε με δυο χιλιάδες επιπλέον βιβλία.
Την ίδια περίοδο περιήλθε στη κατοχή της Αναγνωστικής η βιβλιοθήκη Νάκη Πιέρρη αποτελούμενη από 8.500 περίπου τόμους εκ των οποίων οι 3.000 ήταν επτανησιακού χαρακτήρα. Παράλληλα με τη βιβλιοθήκη παραχωρήθηκαν σπάνια έντυπα, χάρτες και έπιπλα εποχής, μεταξύ των οποίων γραφείο του 18ου αι., το οποίο χρησιμοποίησε ο Ιωάννης Καποδίστριας όσο ήταν γραμματέας της Επτανήσου Πολιτείας.
Το 1978 η Εταιρία έγινε μέλος της Europa Nostra και στις 8 Δεκεμβρίου βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών για την δράση της και γενικά την πνευματική προσφορά της. Το 1982 άρχισε η συστηματική καταλογογράφηση και ταξινόμηση του πλούσιου αρχείου της.
Στη μακρόχρονη διαδρομή της η Αναγνωστική Εταιρία στηρίχθηκε στις συνδρομές των μελών της, οι οποίες αποτελούν και τη μόνη μόνιμη πηγή εσόδων, ενώ από το 1980 ξεκίνησαν και οι κρατικές επιχορηγήσεις.
Στη μακρόχρονη διαδρομή της η Αναγνωστική Εταιρία στηρίχθηκε στις συνδρομές των μελών της, οι οποίες αποτελούν και τη μόνη μόνιμη πηγή εσόδων, ενώ από το 1980 ξεκίνησαν και οι κρατικές επιχορηγήσεις.
Με τη συμπαράσταση μελών και φίλων, η Αναγνωστική Εταιρία σημείωσε σημαντικά βήματα εκσυγχρονισμού της βιβλιοθήκης και του κτηρίου της γενικά, με σημαντικότερο έργο την ολοκλήρωση της αναδρομικής καταλογογράφησης σε ηλεκτρονικό κατάλογο της Επτανησιακής συλλογής, η οποία περιλαμβάνει σήμερα πάνω από 7.500 τόμους.
Η Εταιρία στοχεύει, επίσης, στη συνέχιση της εκδοτικής της προσπάθειας. Με το Δελτίο της, που αποτελεί ειδική επιστημονική επετηρίδα, προσφέρει πολύτιμο βοήθημα και είναι μοναδική πηγή πληροφοριών για τους ιστορικούς ερευνητές.
Η Εταιρία στοχεύει, επίσης, στη συνέχιση της εκδοτικής της προσπάθειας. Με το Δελτίο της, που αποτελεί ειδική επιστημονική επετηρίδα, προσφέρει πολύτιμο βοήθημα και είναι μοναδική πηγή πληροφοριών για τους ιστορικούς ερευνητές.
Βασικός στόχος της είναι και η ενεργός συμμετοχή της σε κοινές προσπάθειες με άλλα ιδρύματα, φορείς και πανεπιστήμια για την από κοινού διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς και την προστασία των ιστορικών και αρχιτεκτονικών μνημείων.
Τέλος, βασικός στόχος της Εταιρίας είναι η καθιέρωση και η διεύρυνση συνεργασίας μόνιμου χαρακτήρα με το Ιόνιο Πανεπιστήμιο, φορείς και σωματεία της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων καθώς και με πνευματικά ιδρύματα του εξωτερικού.
Τέλος, βασικός στόχος της Εταιρίας είναι η καθιέρωση και η διεύρυνση συνεργασίας μόνιμου χαρακτήρα με το Ιόνιο Πανεπιστήμιο, φορείς και σωματεία της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων καθώς και με πνευματικά ιδρύματα του εξωτερικού.
Από το 1984 διατηρεί άριστες σχέσεις με το Ιόνιο Πανεπιστήμιο και ειδικότερα με τα τμήματα Ιστορίας και Αρχειονομίας – Βιβλίοθηκονομίας, όπου με το τελευταίο συνεργάζεται ιδιαίτερα στον τομέα της πρακτικής άσκησης των φοιτητών του, ενώ με το τμήμα Ιστορίας επιδιώκει να δρομολογήσει δράσεις ενταγμένες σε ειδικά προγράμματα ιστορικού και πολιτισμικού τουρισμού.
Αρχιτεκτονική
Το κτήριο που στεγάζεται η Αναγνωστική Εταιρία βρίσκεται σε μια από τις καλύτερες θέσεις της πόλης, που επιτρέπει και την ανάδειξή του, στη γωνία των σημερινών οδών Καποδιστρίου και Σοφοκλέους Δούσμανη, στη βάση του λόφου του Καμπιέλου.Η κύρια όψη του έχει ανεμπόδιστη θέα προς το Ιόνιο Πέλαγος, ενώ η πλάγια βλέπει σε ένα πλάτωμα που χαρακτηρίζει την αρχή της ανηφορικής οδού Σοφοκλέους Δούσμανη.
Με το κτήριο αυτό τερματίζεται –προς το βορρά- το μέτωπο της πρώτης σειράς των οικοδομικών τετραγώνων πίσω από τη Σπιανάδα, που διατρέχεται από ένα δίκτυο στενών ευθύγραμμων δρόμων, διαταγμένων ακτινωτά προς το κέντρο του Παλαιού Φρουρίου.
Στη συνέχεια του κτηρίου και μέχρι το τέρμα της οδού Καποδιστρίου, στην αρχή σχεδόν της παραλιακής οδού που αρχίζει να κάμπτεται, βρίσκεται μια σειρά κατοικιών που ανήκαν σε σημαντικές οικογένειες της πόλης. Το τελευταίο κτήριο της σειράς αυτής είναι το μέγαρο του μητροπολίτη.
Ενώ οι γειτονικές του οικοδομές απέκτησαν νεοκλασικό ύφος κατά τον 19ο αι., το κτήριο της Αναγνωστικής Εταιρίας, παρά τις κατά καιρούς παρεμβάσεις που έχει υποστεί, διατηρεί ακόμη την αρμονική αναγεννησιακού χαρακτήρα φυσιογνωμία του, που προδίδει την οικοδομική απαρχή του στην περίοδο της Βενετοκρατίας.
Το σημερινό κτήριο αποτελείται από δυο ενωμένες κατοικίες που ήταν ανεξάρτητες, μέχρι το 1767- 1770, βρίσκονταν σε δύο διαφορετικά οικοδομικά τετράγωνα και χωρίζονταν από τη σημερινή οδό Βουθρωτού, που κατέληγε στην οδό Σοφοκλέους Δούσμανη. Αυτό πιστοποιείται τόσο από τη σημερινή διάρθρωση του ισογείου, όσο και από το χάρτη της πόλης του 18ου αι.
Τα δυο κτήρια ενώθηκαν και αποτέλεσαν ενιαία κατοικία μετά το 1767- 1770 και μέχρι τα μέσα του 19ου αι.- με προσθήκη πιθανότατα ενός ακόμη ορόφου, είτε στο σύνολο είτε μόνο στο δυτικό τμήμα, με ταυτόχρονη κατάληψη του τμήματος του μεταξύ τους δρόμου.
Ενώ οι γειτονικές του οικοδομές απέκτησαν νεοκλασικό ύφος κατά τον 19ο αι., το κτήριο της Αναγνωστικής Εταιρίας, παρά τις κατά καιρούς παρεμβάσεις που έχει υποστεί, διατηρεί ακόμη την αρμονική αναγεννησιακού χαρακτήρα φυσιογνωμία του, που προδίδει την οικοδομική απαρχή του στην περίοδο της Βενετοκρατίας.
Το σημερινό κτήριο αποτελείται από δυο ενωμένες κατοικίες που ήταν ανεξάρτητες, μέχρι το 1767- 1770, βρίσκονταν σε δύο διαφορετικά οικοδομικά τετράγωνα και χωρίζονταν από τη σημερινή οδό Βουθρωτού, που κατέληγε στην οδό Σοφοκλέους Δούσμανη. Αυτό πιστοποιείται τόσο από τη σημερινή διάρθρωση του ισογείου, όσο και από το χάρτη της πόλης του 18ου αι.
Τα δυο κτήρια ενώθηκαν και αποτέλεσαν ενιαία κατοικία μετά το 1767- 1770 και μέχρι τα μέσα του 19ου αι.- με προσθήκη πιθανότατα ενός ακόμη ορόφου, είτε στο σύνολο είτε μόνο στο δυτικό τμήμα, με ταυτόχρονη κατάληψη του τμήματος του μεταξύ τους δρόμου.
Η πιθανότητα αυτή ενισχύεται από τη θέση και τη στήριξη της εσωτερικής σκάλας επικοινωνίας μεταξύ πρώτου και δεύτερου ορόφου. Δεν αποκλείεται η συνένωση των δύο οικοδομών να έγινε πριν το τέλος της βενετοκρατίας, λόγω της ύπαρξης ορισμένων στοιχείων στο τελευταίο όροφο που παραπέμπουν από μορφολογική και κατασκευαστική άποψη στην περίοδο αυτή, δηλαδή της σειράς λίθινων φουρουσιών στη νότια όψη του ανατολικού κτηρίου που βλέπει σε κανιζέλα, επίσης της εξωτερικής καμινάδας στη βόρεια και τέλος του ενιαίου οριζόντιου γείσου στο τέρμα του κτηρίου.
Τα δυο κτήρια εμφανίζονται ενωμένα στο προοπτικό σκίτσο του Edward Lear, με τρεις ορόφους και με ένα μεγάλο θύρωμα στη θέση του μεταξύ τους δρόμου, δηλαδή με μορφή περίπου όμοια με τη σημερινή.
Το κτήριο στη τελική του μορφή αναπτύσσεται σε τρεις στάθμες με εμβαδόν περίπου 300 m². Η αρχική διάταξη των χώρων δεν μπορεί πλέον να τεκμηριωθεί απόλυτα λόγω των μεταβολών που έχουν γίνει.
Οι κύριοι χώροι της κατοικίας θα βρίσκονταν στους δυο ανωτέρους ορόφους, ενώ το ισόγειο θα στέγαζε βοηθητικές λειτουργίες. Στην κύρια όψη υπήρχαν επίσης τότε δυο μικρές πόρτες για το ισόγειο και επίσης τρεις στην πλάγια όψη.
Οι κύριοι χώροι της κατοικίας θα βρίσκονταν στους δυο ανωτέρους ορόφους, ενώ το ισόγειο θα στέγαζε βοηθητικές λειτουργίες. Στην κύρια όψη υπήρχαν επίσης τότε δυο μικρές πόρτες για το ισόγειο και επίσης τρεις στην πλάγια όψη.
Και τα δυο –άλλοτε ανεξάρτητα- τμήματα του κτηρίου μοιράζονται από ένα ενδιάμεσο φέροντα τοίχο, σε δυο ίσα περίπου μέρη, έχουν δε τραπεζοειδή περίπου κάτοψη.
Η γενική διάταξη του κτηρίου, μετά την ενοποίηση των δύο κατοικιών, θα περιλάμβανε τέσσερις κύριους χώρους και ένα διάδρομο στη θέση του μεταξύ τους δρόμου, όπως συμβαίνει και σήμερα στο ισόγειο, αλλά και στους ορόφους.
Κύρια είσοδος παρέμεινε αυτή του πρώτου ορόφου του ανατολικού κτηρίου, μέσω του εξωτερικού λίθινου κλιμακοστασίου, τοποθετημένη περίπου κεντρικά στην όψη.
Κύρια είσοδος παρέμεινε αυτή του πρώτου ορόφου του ανατολικού κτηρίου, μέσω του εξωτερικού λίθινου κλιμακοστασίου, τοποθετημένη περίπου κεντρικά στην όψη.
Για την επικοινωνία των δυο κτηρίων ανοίχθηκαν δυο θυρώματα, στον ίδιο άξονα με την κύρια είσοδο, στο διάδρομο του ορόφου αυτού, όπου κατασκευάστηκε και το εσωτερικό κλιμακοστάσιο. Αν και δεν γνωρίζουμε την αρχική χρήση των χώρων, η εξωτερική καμινάδα που εμφανίζεται στο σχέδιο του Lear στην πλάγια όψη, ίσως δείχνει ότι εκεί υπήρχε άλλοτε το μαγειρείο της κατοικίας.
Ο δεύτερος όροφος χρησιμοποιείται σήμερα για διάφορες πνευματικές εκδηλώσεις, έχει ίδια περίπου μορφή με το πρώτο, χωρίς την προσθήκη του κατά μήκος διαδρόμου. Είναι ενδιαφέρον ότι στον όροφο αυτόν υπάρχουν τζάκια και στους τέσσερις κύριους χώρους του.
Από άποψη εξωτερικής διαμόρφωσης το κτήριο ανήκει στον τύπο που χαρακτήριζε ορισμένες από τις διώροφες μονοκατοικίες της πόλης της βενετοκρατίας, με εξωτερικό κλιμακοστάσιο που οδηγεί στην κύρια είσοδο στον πρώτο όροφο, όπου διαμορφώνεται στεγασμένο πλατύσκαλο.
Ο δεύτερος όροφος χρησιμοποιείται σήμερα για διάφορες πνευματικές εκδηλώσεις, έχει ίδια περίπου μορφή με το πρώτο, χωρίς την προσθήκη του κατά μήκος διαδρόμου. Είναι ενδιαφέρον ότι στον όροφο αυτόν υπάρχουν τζάκια και στους τέσσερις κύριους χώρους του.
Από άποψη εξωτερικής διαμόρφωσης το κτήριο ανήκει στον τύπο που χαρακτήριζε ορισμένες από τις διώροφες μονοκατοικίες της πόλης της βενετοκρατίας, με εξωτερικό κλιμακοστάσιο που οδηγεί στην κύρια είσοδο στον πρώτο όροφο, όπου διαμορφώνεται στεγασμένο πλατύσκαλο.
Το κτήριο της Αναγνωστικής Εταιρίας που είναι τριώροφο, έχει την ιδιαιτερότητα να συνδυάζει το εξωτερικό κλιμακοστασίο με ένα είδος διώροφου προστώου στους δυο ανώτερους ορόφους.
Η εξωτερική μορφή του κτηρίου τροποποιήθηκε εν μέρει κατά τον μεσοπόλεμο, σύμφωνα με μελέτη του 1930, που προέβλεπε διαμόρφωση νέων ομοιόμορφων τοξωτών παραθύρων στο ισόγειο και τον πρώτο όροφο και αλλαγή του μεγέθους, της μορφής και της στέγασης του εξώστη του δεύτερου ορόφου.
Βάσει της πρότασης που πραγματοποιήθηκε σε σημαντικό ποσοστό, αναμορφώθηκαν ή κατασκευαστήκαν εξ αρχής ορισμένα ανοίγματα του ισογείου.
Βάσει της πρότασης που πραγματοποιήθηκε σε σημαντικό ποσοστό, αναμορφώθηκαν ή κατασκευαστήκαν εξ αρχής ορισμένα ανοίγματα του ισογείου.
Ο εξώστης διαπλατύνθηκε και στεγάστηκε με τρικλινή στέγη που αποτέλεσε συνέχεια της στέγης του κτηρίου και η οποία στηρίχθηκε σε δυο πεσσούς στα άκρα και δυο τοσκανικούς κίονες στο κέντρο, πάνω από τους οποίους διαμορφώθηκε ένα είδος ανορθόδοξου θριγκού. Το στηθαίο κατασκευάστηκε τελικά με σειρά από μπλούστρα.
Η τοξοστοιχία του πρώτου ορόφου ανακατασκευάστηκε από οπλισμένο σκυρόδεμα και καταργήθηκαν τα τονισμένα κλειδιά των τόξων, ενώ τοποθετήθηκαν τέσσερα φουρούσια κάτω από τον προέχοντα εξώστη στους άξονες των στηριγμάτων της στοάς. Τη μορφή αυτή, διατήρησε το κτήριο μέχρι τη δεκαετία του 1980, οπότε με νέα επέμβαση αποκαταστάθηκε η πρόσοψη του στη μορφή που είχε κατά τον 19ο αι., σύμφωνα με το σχέδιο τoυ Lear.
Η τοξοστοιχία του πρώτου ορόφου ανακατασκευάστηκε από οπλισμένο σκυρόδεμα και καταργήθηκαν τα τονισμένα κλειδιά των τόξων, ενώ τοποθετήθηκαν τέσσερα φουρούσια κάτω από τον προέχοντα εξώστη στους άξονες των στηριγμάτων της στοάς. Τη μορφή αυτή, διατήρησε το κτήριο μέχρι τη δεκαετία του 1980, οπότε με νέα επέμβαση αποκαταστάθηκε η πρόσοψη του στη μορφή που είχε κατά τον 19ο αι., σύμφωνα με το σχέδιο τoυ Lear.
Δωρητές
Στα μέλη της Αναγνωστικής Εταιρίας, ιδρυτές ή συνεισφορείς συγκαταλέγονται όλοι χωρίς υπερβολή, οι άνθρωποι του πνεύματος και της πολιτικής της Κέρκυρας, αλλά και του ευρύτερου επτανησιακού χώρου των δύο τελευταίων αιώνων.
Αντλήθηκαν πληροφορίες απο: Αναγνωστική Εταιρεία Κέρκυρας | YouTube
Post A Comment: