Ο άγνωστος ναός της Αγίας Μαρίνας στους Κυνοπιάστες

Άγιος Ματθαίος του ομώνυμου χωριού με προσκτισμένο το παρεκκλήσι του Αγίου Νικολάου.
Πιθανότατα αυτήν την εικόνα παρουσίαζαν ο Άγιος Ιωάννης και η Αγία Μαρίνα Κυνοπιαστών.

Ο Γεράσιμος Δημουλάς μας αποκαλύπτει έναν ξεχασμένο ναό των Κυνοπιαστών. Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο "Η Κέρκυρα σήμερα" 30/12, Αρ. φύλλου 5449.

     Το νησί της Κέρκυρας στη μακραίωνη ιστορία του έχει να επιδείξει πολλούς και σπουδαίους ναούς οι οποίοι άφησαν ανεξίτηλα τα αποτυπώματά τους στο διάβα της ιστορίας, άλλοι συνεχίζουν ακέραιοι τη λειτουργία τους άλλοι στέκουν ερειπωμένοι, άλλοι αφανίστηκαν ολότελα.

    Εννέα μόλις χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της πόλης της Κέρκυρας βρίσκεται το παραδοσιακό χωριό  Κυνοπιάστες γνωστό στις αρχειακές πηγές ήδη από το έτος 1340.

    Όπως χάνονται στα βάθη του χρόνου τα πρώτα βήματα του χωριού, έτσι απροσδιόριστη είναι και η ηλικία των παλαιότερων εκκλησιών του, όπως του Αγίου Ιωάννη του Πρόδρομου, ο οποίος βρίσκεται κοντά στο κέντρο του χωριού και ο οποίος ως δεύτερη μονή είχε την εικόνα της Αγίας Μαρίνας, η οποία μετά από κάποιο διάστημα απουσίας, επανατοποθετήθηκε στη θέση της, λες και κάποια αόρατη δύναμη το όριζε.

    Ο ναός του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, ενοριακός σήμερα, παλαιότερα συναδελφικός των οικογενειών Σκιαδόπουλου, Μαζαράκη και Γιαννιώτη, όπως όλα τα κτιστά, έτσι και αυτός, ήλθε η ώρα το έτος 1902, της εκ βάθρων ανακαίνισής του με δαπάνες του οσιότατου Αγιορείτη μοναχού Άνθιμου Μαζαράκη και την αρωγή της κοινότητος του χωριού. Ο ναός ήδη τον 16ο αιώνα αναφέρεται σε νοταρικές πηγές να διαθέτει νάρθηκα αλλά και μάνδρα που περιέκλειε το ναό και πιθανότατα το κελί του ιερέα.  Αυτά για τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο.

Βόρεια και ανατολική πλευρά Αγίου Ιωάννη Κυνοπιαστών.
Πιθανόν σ' αυτό τον χώρο, είτε ξεχωριστός είτε ενωμένος μαζί του,
έστεκε ο ναός της Αγίας Μαρίνας.

Αγία Μαρίνα

     Αναφορικά με τον ναό της Αγίας Μαρίνας, η πρώτη έμμεση προφορική μαρτυρία της ύπαρξης του προέρχεται από τους μεγαλύτερους σε ηλικία κατοίκους του χωριού οι οποίοι είτε άκουσαν είτε είδαν, ότι προπολεμικά στο εξωτερικό μέρος του βόρειου τοίχου του ναού του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου υπήρχε τοιχογραφία της Αγίας Μαρίνας.

     Μια τοιχογραφία στο εξωτερικό ενός ναού μπορεί να μην σημαίνει τίποτα, μπορεί όμως σε περίπτωση δύο συγκόλλητων ναών, η προς βορρά εξωτερική τοιχογραφία του ενός ναού να είναι η εσωτερική τοιχογραφία του άλλου ναού, άλλωστε πέφτει στο σημείο της εφέστιας (προσκυνηματικής) εικόνας. Αυτό δεν είναι σπάνιο την Βενετική περίοδο στα λεγόμενα δικλήσια, όπου υπήρχαν δύο ναοί συγκόλλητοι με κοινή μεσοτοιχία.

    Δυστυχώς δεν έχει μείνει στη μνήμη των κατοίκων η ύπαρξη του ναού της Αγίας Μαρίνας, ούτε καν σαν προφορική παράδοση. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο με τις  αρχειακές πηγές, έτσι, γνωρίζουμε πως στις 27 Μαρτίου 1718 ο Μέγας Πρωτοπαπάς Σπυρίδων Βούλγαρης ο Α’ αφού επιθεώρησε τους ναούς του χωριού δίνοντας σχετικές οδηγίες για ελλείψεις, για τον ναό της Αγίας Μαρίνας ζήτησε αόριστα «να φτιασθεί». Φαίνεται ότι η τότε κατάστασή του δεν ήταν η πρέπουσα. Όμως αυτό που ενδιαφέρει είναι πως έτσι τεκμηριώνεται η ύπαρξη του ναού.

Θεωρούμε ότι προφανώς κτίστηκε από τους αδελφούς του ναού του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου χωρίς να γνωρίζουμε την αφορμή, ίσως κάποιο τάμα, δυσκολότερο φαίνεται να υπήρχε η Αγία Μαρίνα από την αρχή, δηλαδή από την ίδρυση του ναού του Αγίου Ιωάννη. Στη συνέχεια το 1755 σε κατάλογο ναών ο ναός της Αγίας Μαρίνας καταγράφεται ως μετόχι του Αγίου Ιωάννη.

    Την ίδια χρονιά γίνεται ινβεντάριο (αναγραφή) των αγαθών (ακίνητα κυρίως που νοικιάζονταν σε αγρολήπτες) της περιουσίας του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, στο οποίο επίσης βεβαιώνεται η ύπαρξη δύο ναών, του «Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου και μετόχιον της Αγίας Μαρίνας», μάλιστα στο βιβλίο εσόδων – εξόδων, υπογράφουν οι  «κυβερνίτηδες τον δίο εκλισιόν» οι οποίοι φρόντιζαν κάθε χρόνο και για την εορτή της Αγίας Μαρίνας. Άρα επιβεβαιώνεται και εγγράφως το αυτονόητο, δηλαδή οι κοινοί επίτροποι στους δύο ναούς και η κοινή περιουσία.

Στην αρχειακή σειρά Έγγραφα Εκκλησιών φ. 323 στα Αρχεία Νομού Κέρκυρας, υπάρχει σχέδιο στο χέρι του αρχειοφύλακα Γεωργίου Κασσιμάτη, που απεικονίζει πρόσοψη, μάλλον του ναού του Αγίου Ιωάννη με προσκολλημένο μικρότερο κτίσμα στα βόρεια του, που δεν αποκλείεται να είναι ο ναός της Αγίας Μαρίνας και μάνδρα στα δυτικά των δύο ναών. Σε κατάλογο ναών το 1820 ο ναός της Αγίας Μαρίνας σημειώνεται κανονικά ως μετόχι του Αγίου Ιωάννη.


 Δυστυχώς, δεν έχουμε στη διάθεση μας άλλες πηγές ώστε να παρακολουθήσουμε όλη την πορεία, μέχρι το τέλος του ναού της Αγίας Μαρίνας. Πιθανολογούμε όμως ότι με την εκ βάθρων ανακαίνιση του 1902 ο μικρός ναός της Αγίας Μαρίνας αφανίστηκε ολοσχερώς.



Γεράσιμος Δημουλάς

Πηγές

- Α.Ν.Κ. Μ.Π. φ. 25, υποφ. 12, 20r.

- Α.Ν.Κ. Αρχείο Θρησκείας 2, φ. 5, Κατάλογος ναών του 1755.

- Α.Ν.Κ. Ε.Ε. φ.323. 

- Σπύρος Καρύδης, Εκκλησιαστικής Γεωγραφία της Κέρκυρας τον 19ο αιώνα.

via