Ο Αύγουστος είναι στην Κέρκυρα ένας μήνας γεμάτος πολιτιστικές εκδηλώσεις. Παντού στο νησί, στην πόλη και την ύπαιθρο, σε σχεδόν καθημερινή βάση, πραγματοποιούνται μουσικές κυρίως εκδηλώσεις, με πυρήνες τις πολυάριθμες φιλαρμονικές μας. Η μουσική αποτελεί εδώ και αιώνες μία σταθερή αξία για τους Κερκυραίους.
Η ιστορία της ανάπτυξης της μουσικής στην Κέρκυρα ξεκινάει από πολύ παλιά. Για τους βυζαντινούς και τους πρώτους αιώνες των δυτικών κυρίαρχων δεν διαθέτουμε πολλά στοιχεία. Φαίνεται, πάντως, ότι η Κέρκυρα ακολουθούσε τη βυζαντινή παράδοση, σύμφωνα με την οποία η μουσική ήταν κυρίως εκκλησιαστική, αν και για την περίοδο αυτή το ίδιο ίσχυε και στην υπόλοιπη χριστιανική Ευρώπη.
Φυσικά, παράλληλα προς την εκκλησιαστική μουσική, υπήρχε και η λαϊκή, η οποία έτερπε τον απλό λαό στα πανηγύρια, τους γάμους και σε άλλες περιστάσεις, καθώς και η “επίσημη”, η οποία ακουγόταν σε στρατιωτικές τελετές ή στις επίσημες τελετές της διοίκησης. Η λαϊκή μουσική στηριζόταν κυρίως στους ήχους πνευστών, όπως οι αυλοί διαφόρων τύπων, κρουστών, αλλά δεν μπορούμε να αποκλείσουμε τη χρήση και κάποιων έγχορδων, όπως το σαντούρι.
Σε κάθε περίπτωση, η Κέρκυρα, ως εξάρτημα της Δύσης, ήρθε από νωρίς σε επαφή - ή μάλλον συμμετείχε – με την ανάπτυξη της κοσμικής μουσικής στην Ευρώπη, η οποία συντελέστηκε στα χρόνια της Αναγέννησης. Στις αρχές του 16ου αιώνα εμφανίστηκαν “ελαφρά” είδη μουσικής, τα οποία χαρακτηρίζονται από την εύθυμη διάθεσή τους και την απλότητά τους. Μέχρι τα μέσα του αιώνα, είχε διαμορφωθεί στην Ιταλία το “καντσόνε”, ένα μουσικό είδος ρυθμικό, “ελαφρύ” και γρήγορο, το οποίο παιζόταν κυρίως από χάλκινα πνευστά.
Η ανάπτυξη της κοσμικής, “λαϊκής” μουσικής είχε ως αποτέλεσμα την εμφάνιση νέων μουσικών οργάνων και την προσπάθεια τελειοποίησής τους από τους κατασκευαστές. Ταυτόχρονα, οι γνώστες των οργάνων αυτών έγιαν ανάρπαστοι, τόσο ως εκτελεστές της νέας μουσικής, όσο και ως δάσκαλοι για όσους επιθυμούσαν να μάθουν τα νέα όργανα.
Αν και η Κέρκυρα εκείνη την εποχή τοποθετείται γενικά στην περιφέρεια της Δυτικής Ευρώπης, φαίνεται ότι οι ντόπιοι παρακολουθούσαν από κοντά τις εξελίξεις στη μουσική, στοιχείο που καταδεικνύει ότι οι Κερκυραίοι έτρεφαν ανέκαθεν μεγάλη εκτίμηση στην τέχνη του πενταγράμμου. Όπως αποκαλύπτει το παρακάτω έγγραφο από το Ιστορικό Αρχείο της Κέρκυρας, ήδη από τα μέσα του 16ου αιώνα, στο νησί υπήρχαν ορχήστρες χάλκινων πνευστών και δάσκαλοι που δίδασκαν την τέχνη τους.
Σύμβαση διδασκαλίας τρομπέτας (Κέρκυρα 16ος αι.)
αφμθ΄(1549) ημέρα η΄(8η) μηνός Οκτωβρίου
τη αυτή (ημέρα), Μαστρο Βαλέριος Καλαβρέζος τρουμπετάς, παρών ομολόγησεν ότι υπόσχεται να μαθητεύση τον παρόντα Πιέρον, ανηψιόν του παρόντος Μαστρο Ϊάκουμου Μωραΐτη ταρανέζου, την τρουμπέτα, όπου να είναι μάστορας να πέζη με την συντροφείαν1. Ο δε ρηθείς Μαστρο Ϊάκουμος υπόσχεται χρεωστή να δώση και πληρώση προς τον άνωθεν Μαστρο Βαλέριον, διά όνομα του ανηψιού αυτού, Πιέρου, διά την μάθηση όπου του θέλη μαθητεύση, δουκάτα δέκα. Και αν ουδέν τον ήθελε μαθητεύση τεντέροντας2 ο ρηθής Πιέρος να χρεωστή ο άνωθεν Μαστρο Βαλέριος να τον πληρώση όλα τα ντάνα και ιντερέσα3. Και αν ήθελε λίψη από ετία του ρηθέντος Πιέρου, αν ουδέν ήθελε τεντέρη, να χρεωστή να πληρώνη τα ρηθέντα δουκάτα ι΄(10). Και ούτως εσυμφώνησαν υπό μαρτυρίας Μαστρο Γεωργίου Κοκικόρη τρουμπετά και Μαστρο Μπατίστα Πισμούντη τρουμπετά.
......................
αφνγ΄(1553), Αυγούστου ζ΄(7η). Ηλιώθη δια θελήσεως των άνωθεν δύο μερών Μαστρο Βαλέριου και κυρ Πιέρου, ότι είναι ευχαριστημένοι το έν μέρος εκ το έτερον. Υπό μαρτυρίας κυρ Δημητρίου Τζικλίνου και Μαστρο Λιού Σφακιώτη
Α.Ν.Κ., Συμβ., Τόμος Β 176, Φ. 9, σ. 212r
Όπως προκύπτει από το παραπάνω έγγραφο, στη Νότια Ιταλία είχε ήδη συσταθεί συντεχνία μουσικών, καθώς τον τίτλο του “Μάστορα” μπορούσε να φέρει μόνο αυτός που είχε αναγνωριστεί ως “μάστορας” από τη συντεχνία. Επίσης, προκύπτει ότι μία “συντροφία”, μία ορχήστρα δηλαδή, είχε συσταθεί στην Κέρκυρα από Καλαβρέζους και μερικούς Κερκυραίους μουσικούς. Η μεγάλη υπόληψη που είχαν από τότε οι Κερκυραίοι στη μουσική, φαίνεται και από τη μεγάλη αμοιβή που ο Μαστρο Ιάκουμος είναι διατεθειμένος να καταβάλει ώστε ο ανηψιός του να μάθει την τέχνη της τρομπέτας.
Αρχαιότητα
Ο Όμηρος μας αφηγείται για τον μεγάλο Κερκυραίο μουσικό, τον τυφλό κιθαρωδό Δημόδοκο, που στην αυλή του βασιλιά Αλκίνοου έκανε τον Οδυσσέα να δακρύσει με το τραγούδι του. Από την εποχή όμως των βάρδων, που τραγουδούσαν τα κατορθώματα των μυθικών ηρώων στα παλάτια των εστεμμένων, μέχρι τον 19ο αιώνα η Κέρκυρα είχε διανύσει έναν μακρύ δρόμο για το μεγαλύτερο μέρος του οποίου πολύ λίγα πράγματα γνωρίζουμε.Βυζαντινά χρόνια
Την περίοδο αυτή, η μουσική αυτή παράδοση διακόπτεται. Η έλευση του Χριστιανισμού σήμαινε και την εγκατάλειψη του οτιδήποτε ήταν συνδεδεμένο με την αρχαία Ελληνική θρησκεία. Το θεοκρατικό Βυζάντιο και η Ανατολική Εκκλησία προέβησαν σε μια άτεγκτη προγραφή της οργανικής μουσικής με αποτέλεσμα στην ανατολική μεσόγειο να εξαφανιστεί η πολυφωνική μουσική υπέρ της Ανατολικής μονοφωνίας. Στο πλαίσιο αυτό γίνεται πλήρως κατανοητό το μένος του Αγ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου κατά της οργανικής μουσικής, κάτι που μέχρι σήμερα έχει σημαδέψει την έντεχνη Ελληνική μουσική.Τουρκοκρατία
Στα χρόνια που η υπόλοιπη Ελλάδα ήταν υπόδουλη στους Τούρκους, στην Κέρκυρα δημιουργήθηκε ένα ιδιότυπο φολκλορικό τραγούδι με μελωδικότατη και αρμονική πολυφωνική επένδυση, στηριγμένη κυρίως στον αυτοσχεδιασμό των επτανήσιων τροβαδούρων. Γενικά, λαϊκό όργανο στην Επτάνησο ήταν από την αρχαιότητα η Κιθάρα και το σημερινό μαντολίνο.Προπολεμικά και τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια
Η κοινωνική ζωή των κατοίκων περιορίζονταν στην συμμετοχή τους στους γάμους των συγγενών ή φίλων, στα πανηγύρια και στα γλέντια. Στον κόσμο υπήρχε μια τάση για τραγούδι με την κάθε ευκαιρία. Έτσι οι γυναίκες τραγουδούσαν ατελείωτα σε όλη την διαδικασία του γάμου, στα διαλείμματα από το μάζωμα των ελιών, στον τρύγο, τις αποκριές, τις καλοκαιρινές νύχτες στα πεζούλια των σπιτιών τους όπου μαζεύονταν και άλλες γειτόνισσες κλπ. Οι άντρες από την άλλη πλευρά, που είχαν μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων και έβγαιναν από το σπίτι, είχαν σαν βασικό στέκι για το τραγούδι τα μαγαζιά των χωριών. Τα μαγαζιά ήταν τα ιδιότυπα «ωδεία» της κερκυραϊκής υπαίθρου, που κάποιοι μάθαιναν στους άλλους ένα τραγούδι που άκουσαν στην «χώρα» ή σε κάποιο άλλο χωριό και που κάποιοι παλαιότεροι τραγουδιστές μάθαιναν στους νεώτερους την τεχνική της πολυφωνίας, με το αυτί , όπως την είχαν μάθει και αυτοί από τους άλλους . Αντίστοιχοι χώροι εκπαίδευσης των γυναικών στην πολυφωνία των τραγουδιών που αυτές τραγουδούσαν ήταν οι χώροι της δουλειάς και τα σπίτια τους, όπου μαζεύονταν οι γειτόνισσες.Νεότερα χρόνια
Τα έτη 1837-1840 οι καλλιτεχνικές, πνευματικές και ορισμένες πολιτικές προσωπικότητες της Κέρκυρας, ένωσαν τις δυνάμεις και τα κοινά τους οράματα και κατέληξαν στην ίδρυση Φιλαρμονικής με το όνομα «Φιλαρμονική Εταιρία Κερκύρας». Ιδρυτικά μέλη της πρώτης Φιλαρμονικής Εταιρίας ήταν Ο μουσουργός Σπυρίδωνας Ξύνδας, ο Πέτρος Κουαρτάνος, ο Ιωάννης Καλλονάς κ.α. Πρόεδρος εφ’ όρου ζωής ορίσθηκε ο Νικόλαος Χαλκιόπουλος Μάντζαρος. Το τέλος της δεκαετίας του 1970 και μετά, με πρωτοβουλία των πολιτιστικών συλλόγων που άρχισαν να ιδρύονται σε όλα σχεδόν τα χωριά επιχειρήθηκε να σταματήσει ο κατήφορος προς την λήθη και να αναζωογονηθεί η κερκυραϊκή μουσική παράδοση της υπαίθρου.Κερκυραϊκό Τραγούδι
Κατά τη βυζαντινή περίοδο αναπτύσσονται τα ακριτικά τραγούδια και οι παραλογές. Πλήθος τέτοιων αφηγηματικών τραγουδιών διατηρήθηκε στη ζωή, μέσα από τη λαϊκή παράδοση. Η κατηγορία αυτών των τραγουδιών εμπλουτίστηκε με νεότερες παραλογές και μοιρολόγια, τραγούδια αγάπης με αφηγηματικούς στίχους και κυρίως με πλήθος λαϊκών δίστιχων, πολλά από τα οποία, είτε έφεραν μαζί τους πρόσφυγες από την Κρήτη, την Πελοπόννησο, την Ήπειρο κ.α., είτε διαμορφώθηκαν από τις τοπικές κλειστές αγροτικές κοινωνίες και την όποια επαφή είχαν αυτές στο πέρασμα του χρόνου με την εντός των τειχών πόλη.Παραδοσιακοί κερκυραϊκοί χοροί
Περιγραφές χορών της Κέρκυρας έχουμε από τους περιηγητές που επισκέφθηκαν την Ελλάδα τον 18ο και 19ο αιώνα, έως και τις αρχές του 20ου. Παρόλες τις πολιτισμικές επιρροές, η Κέρκυρα κατόρθωσε να αφομοιώσει με το δικό της ιδιότυπο όλες τις ξενόφερτες επιρροές και να δημιουργήσει το δικό της στυλ στην παραδοσιακή μουσική, στον παραδοσιακό χορό που σε συνδυασμό με την μοναδική σε ομορφιά φορεσιά επιλέγεται να παρουσιάζεται στην ελληνική φολκλορική αγορά.Κορακιανίτικος
Πρόκειται για τον τρίτο χορό που χορεύεται από τα συγκροτήματα. Δίσημος σε ρυθμό, περιλαμβάνει δύο μέρη, το αργό και το γρήγορο. Έχει διασωθεί με παραλλαγές στις κινήσεις, όμως καμμιά από αυτές δεν έχει τεκμηριωθεί.
Κερκυραϊκός
Ο χορός λέγεται και ρούγα, από τα λόγια του τραγουδιού που τον συνοδεύει. Χορεύεται σε ζευγάρια που έχουν μέτωπο προς τη φορά του χορού. Μπορεί επίσης να αρχίσει από απλό κύκλο και να μετασχηματιστεί σε ζευγάρια. Τα πόδια είναι στην προσοχή. Τα ζευγάρια συνδέουν το μέσα χέρι τους με λαβή Καλαματιανού κα το φέρνουν λυγισμένο στο ύψος και κοντά στον ώμο. Το άλλο χέρι το τοποθετούν σε μεσολαβή. Μπροστά από τα ζευγάρια και σε απόσταση 2-3 μέτρων μπαίνει ο πρωτοχορευτής ή ζευγάρι πρωτοχορευτών με την πλάτη προς τη φορά του χορού. Ο χορός αποτελείται από 12 βήματα.
Άη Γιώργης
Χορεύεται από γυναίκες που κρατούν μεγάλα μαντήλια, τα οποία μετακινούν δεξιά και αριστερά όταν σταυρώνουν αντίστοιχα τα πόδια. Οφείλει την ονομασία του στα λόγια του αντίστοιχου τραγουδιού: « Κάτω στον Άη Γιώργη στο κρύο το νερό σκοτώσαν τον Γιαννάκη τον ακριβό υιό…»
Αντλήθηκαν πληροφορίες απο:
Εφημερίδα "Η Κέρκυρα Σήμερα" - Ανδρέας Γραμμένος
Post A Comment: